Τι θα συμβεί αν ο κόσμος, ακολουθήσει μόνιμα μία διατροφή απαλλαγμένη από ζωικά προϊόντα?
Είμαστε σίγουροι πως μία τέτοια αλλαγή θα είχε θεαματικά αποτελέσματα για το περιβάλλον και την υγεία μας και ασφαλώς την ευημερία των ζώων! Θα είχε όμως άραγε και κάποιες αρνητικές επιπτώσεις?
Το μέλλον της πρωτεΐνης
Από τη μια πλευρά, τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα ζωικής προέλευσης (όπως το κρέας, τα θαλασσινά, το γάλα και τα αυγά) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο σύστημα τροφίμων. Επίσης τα ζωικά προϊόντα έχουν συχνά συνδεθεί με έναν σημαντικό ρόλο στα έθιμα, στον πολιτισμό, την κουζίνα και την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, καθώς οι κοινωνίες γίνονται πλουσιότερες και περισσότερο αστικοποιημένες, η ζήτηση για τρόφιμα που προέρχονται από ζώα συνεχώς αυξάνεται. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατανάλωση κρέατος ανά κάτοικο έχει διπλασιαστεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου μισού αιώνα.
Οι πρωτεΐνες που προέρχονται από ζώα χρησιμοποιούν σημαντικά περισσότερες ποσότητες φυσικών πόρων από τις φυτικές πρωτεΐνες, όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί. Σχετική έρευνα που διεξήχθη από το πανεπιστήμιο του Michigan, ένα burger φυτικής προέλευσης χρησιμοποιεί σημαντικά λιγότερο νερό (κατά 99%), λιγότερη γη (κατά 93%), δίνει λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (κατά 90%) και απαιτεί λιγότερη ενέργεια (κατά 46%) από το κλασσικό μοσχαρίσιο burger.
Αυτό αποτελεί μια πρόκληση όταν λάβουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε έναν πλανήτη με περιορισμένους πόρους και με έναν ταχέως αναπτυσσόμενο ανθρώπινο πληθυσμό. Η δραματική αύξηση της κτηνοτροφίας και η ζήτηση για ζωικής προέλευσης προϊόντα έχει επιδεινώσει πολλά οικολογικά προβλήματα – από την αποψίλωση των δασών, έως την υποβάθμιση του νερού και του εδάφους και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η εκτροφή ζώων σε βιομηχανική κλίμακα εξαρτάται συνήθως από τις ζωοτροφές σιτηρών που προέρχονται από καλλιέργειες που διαφορετικά θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τους ανθρώπους άμεσα.
Υπάρχουν επίσης τεράστιες ηθικές ανησυχίες όσον αφορά την κακομεταχείριση ζώων, ιδίως όταν παράγονται μαζικά. Επίσης είναι ανήθικη η αντίληψη ότι έχουμε το δικαίωμα να αφαιρούμε την ζωή τους κατά βούληση μας.
Οι κυβερνήσεις, οι παραγωγοί τροφίμων, οι επενδυτές, οι ακτιβιστές και οι καθημερινοί καταναλωτές ανταποκρίνονται σε αυτό το πρόβλημα των πρωτεϊνών, με διάφορους τρόπους: Για μερικούς, η απάντηση έγκειται στην αναθεώρηση του υπάρχοντος συστήματος κτηνοτροφίας – χρησιμοποιώντας τεχνολογίες για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων παραγωγής, και εφαρμόζοντας γενικότερα πιο ηθικές μεθόδους. Άλλοι επιδιώκουν να αντικαταστήσουν το σύστημα πρωτεϊνών που σήμερα κυριαρχείται από την εκτροφή των ζώων, εισάγοντας νέα πρωτεϊνούχα προϊόντα (όπως σκόνες εντόμων και «κρέατα με βάση τα φυτά») και επανατοποθέτηση φυτικών πρωτεϊνών στη διατροφή του ανθρώπου. Για άλλους, η λύση έγκειται στην αποκατάσταση της «ισορροπίας» στο σύστημα – στην ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης των γεωργικών ειδών διατροφής και της ακμάζουσας φύσης, η οποία έχει διαβρωθεί σε μεγάλο βαθμό με την εκβιομηχάνιση, τις παγκόσμιες αλυσίδες τροφίμων και την υπερβολική επεξεργασία.
Παγκόσμια μετάβαση σε vegan διατροφή
Το σίγουρο είναι ότι η μετάβαση μας σε μια ολοκληρωτικά vegan διατροφή σε παγκόσμιο επίπεδο θα σήμανε σημαντικές αλλαγές με σημαντικά πλεονεκτήματα για το κλίμα, το περιβάλλον, την υγεία μας, την οικονομία και άλλα και κάποια μειονεκτήματα κυρίως όσον αφορά οικονομικά συμφέροντα.
- Αν όλοι υιοθετήσουμε την χορτοφαγική διατροφή, μέχρι το 2050, ο κόσμος θα έχει περίπου 7 εκατομμύρια λιγότερους θανάτους ετησίως. Αν υιοθετήσουμε την vegan διατροφή, το νούμερο αυτό θα ανέλθει σε 8 εκατομμύρια!
- Επιπλέον, υιοθετώντας την vegan διατροφή θα μπορούσαμε να μειώσουμε τις πιθανότητες στεφανιαίας νόσου, διαβήτη, εγκεφαλικού επεισοδίων και κάποιων μορφών καρκίνου – και έτσι να σώσουμε ζωές αλλά και 2-3% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου χρήματος, σε ιατρικούς λογαριασμούς.
- Οι εκπομπές αερίων που σχετίζονται με τα τρόφιμα θα μειωθούν κατά περίπου 60%, σύμφωνα με τον Marco Springmann, ερευνητή στο πρόγραμμα Future of Food της Oxford Martin School.
- Η μετατροπή των πρώην βοσκότοπων σε φυσικά ενδιαιτήματα και δάση θα μείωνε την αλλαγή του κλίματος και θα έφερνε πίσω τη χαμένη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων φυτοφάγων, όπως οι βούβαλοι, αλλά και των αρπακτικών όπως οι λύκοι, τα οποία προηγουμένως είχαν εκδιωχθεί ή σκοτωθεί, για να επικρατήσουν και να αναπτυχθούν τα βοοειδή.
- Όλοι όσοι ασχολούνται επί του παρόντος με την κτηνοτροφία, θα πρέπει να αναβαθμιστούν σε μια νέα σταδιοδρομία – αυτό θα μπορούσε να είναι η γεωργία, η αναδάσωση ή η παραγωγή βιοενέργειας. Και αυτό είναι ένα ακόμα θετικό αποτέλεσμα που θα ερχόταν με την αλλαγή της διατροφής μας παγκοσμίως.
Ωστόσο γίνεται γενικά λόγος και για αρκετές αρνητικές επιπτώσεις που θα είχε ένα τέτοιο γεγονός για τον ανθρώπινο πληθυσμό που αφορούν όμως κυρίως οικονομικά συμφέροντα.
- Για παράδειγμα, οι αγρότες του αναπτυσσόμενου κόσμου θα μπορούσαν πραγματικά να επηρεαστούν αρνητικά όσον αφορά οικονομικούς παράγοντες. Οι περιοχές άγονης και ημι-άγονης γης – όπως η χερσαία λωρίδα Sahel στην Αφρική δίπλα στη Σαχάρα – μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την εκτροφή ζώων. Επομένως, οι νομαδικές ομάδες που κρατούν τα ζώα εκεί, θα αναγκαστούν να απεγκατασταθούν.
- Παράλληλα, η εξαφάνιση ζωικού κεφαλαίου, όπως τα πρόβατα, θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, καθώς η βόσκηση τους συνέβαλε στη διαμόρφωση της γης εδώ και αιώνες. Θα μπορούσαν επομένως ορισμένοι αγρότες, να πληρώνονται για τη φροντίδα και τη διατήρηση των ζώων για περιβαλλοντικούς σκοπούς. Επομένως είναι απαραίτητο να γίνει καλή προετοιμασία με την παροχή εναλλακτικών σταδιοδρομιών προκειμένου να αποφύγουμε μια τέτοιου είδους μαζική ανεργία και κοινωνική αναταραχή, ιδίως στις παραδοσιακές αγροτικές κοινότητες.
Tα τρόφιμα και η διατροφή είναι έντονα προσωπικά και δεν μπορούμε να επιβάλουμε σε κανέναν τις απόψεις μας. Σκοπός είναι να εμβαθύνουμε σε αυτή την περίπλοκη κοινωνική πρόκληση μέσα από μια αντικειμενική πολυδιάστατη προσέγγιση που στοχεύει στην οικοδόμηση του διαλόγου σε όλα τα διασυνδεδεμένα θέματα που συγκεντρώνονται σε μια ολιστική συζήτηση για το μέλλον μας. Στόχος είναι να εργαστούμε για μια πληρέστερη και πιο ξεχωριστή σειρά απαντήσεων στις δύσκολες ερωτήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, για να καθοδηγήσουμε την πολιτική, τους συνειδητοποιημένους καταναλωτές και τις μελλοντικές ερευνητικές πρωτοβουλίες προς την ευημερία όλων.
