Χαρτί ή Πλαστικό? Ποιο είναι πιο “οικολογικό”?

Μύθος: Πολλοί πιστεύουν ότι το χαρτί είναι πιο φιλικό προς το περιβάλλον, απ’ ότι το πλαστικό, επειδή είναι κατασκευασμένο από ανανεώσιμους πόρους, βιοαποικοδομήσιμο και ανακυκλώσιμο.

Αλήθεια: Το πλαστικό υπερτερεί έναντι του χαρτιού, από περιβαλλοντική άποψη. Έχει πολύ μικρότερο περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα κατά την παραγωγή, την ανακύκλωση – επαναχρησιμοποίηση, τον όγκο, την παραγωγή στερεών αποβλήτων και την χρήση φυσικών πόρων.

Τα γεγονότα εν συντομία

Η πεποίθηση ότι το χαρτί είναι καλύτερο από το πλαστικό δεν βασίζεται στην επιστήμη ή στα γεγονότα. Βασίζεται σε παραπλανητικές τεχνικές, προκειμένου να μην γνωρίζουμε τις αληθινές αιτίες της περιβαλλοντικής ρύπανσης των θαλασσών, των χερσαίων οικοσυστημάτων και του αέρα.

Θα προσπαθήσουμε να σας δώσουμε ένα παράδειγμα, συγκρίνοντας τις πλαστικές σακούλες με τις χάρτινες σακούλες.

Οι συμβατικές πλαστικές σακούλες είναι καλύτερες για το περιβάλλον από τις χάρτινες σακούλες, για τους παρακάτω λόγους:

Όσον αφορά τη χρήση των πόρων

Οι πλαστικές σακούλες είναι κατασκευασμένες από αιθάνιο, το οποίο συχνά καίγεται στη διαδικασία εξευγενισμού του πετρελαίου. Οι χάρτινες είναι από αποψιλωμένα δάση.

Σχετικά με την παραγωγή

Η παραγωγή χάρτινης σακούλας απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας και φυσικών πόρων, όπως νερό, μεταφορικά, ενέργεια και χημικά για την μετατροπή του ξύλου σε χαρτί. Το πλαστικό είναι υποπροϊόν του πετρελαίου, που θα καιγόταν έτσι και αλλιώς στην ατμοσφαίρα. Παίρνει πολύ εύκολα οποιαδήποτε μορφή, χωρίς την χρήση νερού και σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που απαιτούν ελάχιστη ενέργεια.

Κατά την επαναχρησιμοποίηση – Ανακύκλωση

Είναι δύσκολο να επαναχρησιμοποιηθούν ή ανακυκλωθούν οι χάρτινες σακούλες επειδή τείνουν να φθείρονται πολύ εύκολα. Αντιθέτως, οι πλαστικές έχουν πολλές ζωές, εφόσον ανακυκλωθούν σωστά μετά την χρήση τους.

Στα στερεά απόβλητα

Οι χάρτινες σακούλες έχουν πολύ μεγαλύτερη μάζα και ζυγίζουν πέντε έως επτά φορές περισσότερο από τις πλαστικές σακούλες. Επομένως προσθέτουν πέντε έως επτά φορές περισσότερη ποσότητα στα απόβλητα που διαχειρίζονται οι δήμοι. Αυτό με τη σειρά του έχει ως αποτέλεσμα μια πενταπλάσια έως επταπλάσια αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Περαιτέρω ανάλυση των γεγονότων

Οι πλαστικές σακούλες επινοήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ως εναλλακτική λύση στις τσάντες από χαρτί, για την προστασία των δέντρων και την αποφυγή αποψίλωσης των δασών μας.

Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν υποπροϊόν του πετρελαίου και παρέχουν μια περιβαλλοντική λύση έναντι της καύσης αυτού του αερίου κατά τη διάρκεια της διεργασίας εξευγενισμού. Το υλικό πολυαιθυλενίου που χρησιμοποιείται για τις πλαστικές σακούλες είναι κατασκευασμένο από αιθάνιο. Ουσιαστικά, το υποπροϊόν πλαστικό- απόβλητο αερίου αιθάνης – συντηρείται, δεσμεύεται και καταψύχεται, προτού καταστεί δυνατόν να καεί στην ατμόσφαιρα.

Υπάρχουν πραγματικά πολύ σημαντικά οφέλη που προσφέρουν στο περιβάλλον οι πλαστικές σακούλες – παράγουν λιγότερα αέρια θερμοκηπίου, χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και χρησιμοποιούν πολύ λιγότερες χημικές ουσίες σε σύγκριση με το χαρτί ή ακόμα και το βαμβάκι. Το βαμβάκι συνήθως καλλιεργείται σε αργιλώδη εδάφη, έτσι καταναλώνει τεράστιες ποσότητες νερού και χρειάζεται επίσης πολλά φυτοφάρμακα. Περίπου το 25% των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στην Αμερική, χρησιμοποιούνται στο βαμβάκι. Η χαρτοβιομηχανία θεωρείται επίσης μια σημαντικά ρυπογόνος βιομηχανία.

Το αποτύπωμα άνθρακα

Το αποτύπωμα άνθρακα – δηλαδή η ποσότητα αερίων θερμοκηπίου που παράγεται κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής μιας πλαστικής τσάντας – είναι μικρότερη από εκείνη μιας χάρτινης σακούλας ή μιας σακούλας από βαμβάκι. Εάν η πιο σημαντική περιβαλλοντική επίπτωση που επιθυμούμε να μετριάσουμε είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη, τότε σίγουρα το πλαστικό είναι μακράν καλύτερο. Θα αναρωτιέστε, γιατί? Γιατί το αποτύπωμα άνθρακα για μια πλαστική σακούλα είναι πολύ μικρότερο από αυτό του χαρτιού.

Ανανεώσιμο υλικό

Το πλαστικό παράγεται απευθείας από ορυκτά καύσιμα, έναν μη ανανεώσιμο πόρο. Εκτιμάται ότι το 4% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την παραγωγή πλαστικών. Ως εκ τούτου, έχουμε κατηγοριοποιήσει το πλαστικό ως “κακό”, όταν πρόκειται για ανανεώσιμο υλικό που αναπτύσσεται με βιώσιμο τρόπο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό, ότι πολλά πλαστικά, LDPE ή “πλαστικές σακούλες” ειδικότερα, κατασκευάζονται από αιθάνιο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το πλαστικό είναι εκπληκτικό και όλοι πρέπει να το γιορτάσουμε ως μια πράσινη καινοτομία! Απλώς, εφόσον ακόμα θερμαίνουμε τα σπίτια μας με μη ανανεώσιμους πόρους, όπως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, υπάρχουν σημαντικά θετικά στοιχεία που σχετίζονται με το πλαστικό έναντι του χαρτιού.

Το χαρτί συνήθως κατασκευάζεται από δέντρα, και πολύ περιστασιακά από άχυρο ή κάνναβη. Τα δέντρα είναι ένας ανανεώσιμος πόρος, ο οποίος είναι “καλός”. Ωστόσο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν διαδραματίζουν θετικό ρόλο όταν το χαρτί προέρχεται από την αποψίλωση των δασών, όπως ο Αμαζόνιος. Αυτός είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συμβάλλουν στην αλλαγή του κλίματος, στην απώλεια του φυσικού περιβάλλοντος και της άγριας πανίδας. Κάθε χρόνο, 13 εκατομμύρια εκτάρια δάσους εξαφανίζονται και το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων (WRI) εκτιμά ότι μόνο το 22% των παλαιών δασών του κόσμου παραμένει άθικτο.

Η WRI εκτιμά ότι η γεωργική επέκταση για παραγωγή χαρτιού, συνδέεται επίσης απόλυτα με την ολοένα και αυξανόμενη καλλιέργεια φοινικέλαιου και την αποψίλωση τροπικών δασών.

Ενέργεια, πόροι και ρύπανση από την παραγωγή

Η διαδικασία παραγωγής πλαστικών απαιτεί λιγότερη ενέργεια από το χαρτί και ακόμη και από το βιο-πλαστικό.

Η παραγωγή χαρτιού από δέντρα είναι οικολογικά “βρώμικη” εργασία. Σε ένα εργοστάσιο χαρτοποιίας, τα δέντρα είναι αποφλοιωμένα, κομμένα σε τσιπς και στη συνέχεια τροφοδοτούνται σε λέβητες υψηλής πίεσης. Αυτό μετατρέπει τα θραύσματα ξυλείας σε πολτό, ο οποίος όταν εκχυλίζεται από τον χωνευτή είναι ένα μέρος ινών σε 200 μέρη νερού. Στη συνέχεια, ο πολτός εναποτίθεται σε ένα ξηραντήρα υψηλής ταχύτητας, ο οποίος αφαιρεί το μεγαλύτερο μέρος της περιεκτικότητας σε νερό και αφήνει ένα λεπτό στρώμα ακατέργαστου χαρτιού. Αυτό το ακατέργαστο χαρτί πιέζεται και θερμαίνεται σε μια σειρά κυλίνδρων ξήρανσης, όπου απομακρύνονται τυχόν ίχνη υγρασίας που απομένουν. Τέλος, το χαρτί επεξεργάζεται με διάλυμα αμύλου, που σφραγίζει την επιφάνεια και αποτρέπει την υπερβολική απορρόφηση μελάνης κατά την εκτύπωση. Το 20% των τοξικών αποβλήτων στον αέρα στις ΗΠΑ οφείλεται στη βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού και η μόλυνση από τα λύματα αποτελεί ένα πολύ μεγάλο οικολογικό πρόβλημα. Τα απόβλητα της βιομηχανίας χαρτιού περιέχουν ρύπους όπως λιγνίνη, χλωρίτες, μεταβατικά μέταλλα, άζωτο, φώσφορο και τοξίνες που μολύνουν σημαντικά τα ποτάμια και τους ωκεανούς μας.

Αντιθέτως η πλαστική ύλη για να μετατραπεί σε πλαστικό αντικείμενο, χρειάζεται θερμοκρασία παρόμοια με αυτή ενός κοινού οικιακού φούρνου. Δεν χρησιμοποιεί καθόλου νερό και δημιουργεί απορρίμματα πλαστικών που μπορούν να ανακυκλωθούν στο ίδιο το εργοστάσιο και να παράγουν ανακυκλωμένη πλαστική ύλη προς επανάχρηση.

Πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η κατασκευή 1.000 χάρτινων σακουλών απαιτεί 3-4 φορές περισσότερη ενέργεια από ότι οι πλαστικές σακούλες. Επιπλέον, η διανομή και η αποθήκευση όλων των τύπων παραδοσιακού και βιολογικού πλαστικού είναι συνήθως πιο αποτελεσματική από ότι αυτή του χαρτιού. Το πλαστικό είναι ελαφρύτερο και λεπτότερο και για αυτό μεταφέρεται και ανακυκλώνεται πολύ εύκολα.

Συμπέρασμα

Είναι επόμενο μετά από τόση μεγάλη πλύση εγκεφάλου που έχουμε δεχτεί για το πόσο κακό κάνουν στο περιβάλλον τα πλαστικά, να μην είναι εύκολο να αντιληφθούμε όλα τα παραπάνω,. Τα γεγονότα όμως μιλάνε από μόνα τους.

Το μεγαλύτερο ζήτημα με το πλαστικό είναι ότι η άφιξή του στον βιομηχανικό μας κόσμο μας οδήγησε στην κουλτούρα της “μιας χρήσης”. Από σακουλάκια για σάντουιτς, πλαστικά μπουκαλάκια, συσκευασίες take-away, σνακς, πλαστικά μαχαιροπίρουνα, μέχρι πάνες μωρών. Τα μιας χρήσης, φθηνά και εξαιρετικά ευέλικτα πλαστικά, έδωσαν την δυνατότητα σε εταιρείες να προσφέρουν μια σειρά προϊόντων που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν τη ζωή μας πιο “βολική”. Φυσικά, πολλά είδη μιας χρήσης δεν είναι πλαστικά – γυάλινα βάζα τροφίμων, χαρτοπετσέτες, χαρτοσακούλες, για να αναφέρουμε μόνο λίγα. Ωστόσο, το πλαστικό φαίνεται να συνέβαλε στην εδραίωση αυτής της “κουλτούρας με γνώμονα την ευκολία”, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε μια απίστευτη ποσότητα αποβλήτων.

Επομένως σύμφωνα και με την παραπάνω ανάλυση δεν είναι το πλαστικό υπεύθυνο για την ρύπανση του πλανήτη και σίγουρα δεν συμβάλλει παραπάνω σε αυτήν από ότι το χαρτί. Στην ουσία είμαστε εμείς υπεύθυνοι, ώστε να κάνουμε σωστή ανακύκλωση και να αποφεύγουμε το τι είναι βολικό για το “εγώ”, αλλά να ενδιαφερόμαστε για το τι είναι καλό για το “εμείς” και την βιωσιμότητα του πλανήτη μας.