Η Ιστορία του Βιγκανισμού και ο Βιγκανισμός στην Αρχαία Ελλάδα

Ποια είναι η ιστορία του Βιγκανισμού? Είναι μια δημιουργία των hippies και hipsters? Μια σύγχρονη διατροφική μόδα? Ή μπορεί να προέρχεται από πιο παλιά? Μέσα από αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε, ότι δεν είναι μια νέα μόδα, αλλά αντιθέτως ήταν η κυρίαρχη τάση για χιλιάδες χρόνια και μια φιλοσοφία που ασπάστηκαν πολλοί στην Αρχαία Ελλάδα.

Ένα από τα πολλά επιχειρήματα κατά των vegan είναι ότι πρόκειται για ένα σχετικά νέο φαινόμενο και ότι οι άνθρωποι πάντα έτρωγαν κρέας. Το άρθρο αυτό δεν πρόκειται να επικεντρωθεί στο ζήτημα του πότε αρχίσαμε να τρώμε κρέας ή αν πρέπει να σφάζουμε τα ζώα για να τραφούμε. Είναι αξιοσημείωτο όμως, ότι ενώ οι ιστορικοί, οι ανθρωπολόγοι και οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να συμφωνήσουν για το πότε και το γιατί αρχίσαμε να καταναλώνουμε ζώα, φαίνονται να συμφωνούν ότι είναι κάτι που ξεκινήσαμε κάποια στιγμή στην ανθρώπινη πορεία μας, και όχι κάτι που κάναμε πάντα.

Παλαιοανθρωπολογία

Η Παλαιοανθρωπολόγος Briana Pobiner με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Smithsonian επικεντρώνει την έρευνά της στην εξέλιξη της κατανάλωσης κρέατος από τους ανθρώπους. Αυτή λέει:

“Η κατανάλωση κρέατος που κάνουμε ή που έκαναν οι πρόγονοί μας, ακόμα και στο βάθος του χρόνου είναι πολιτισμική διαμεσολάβηση. Χρειάζεται κάποιο είδος τεχνολογίας για την επεξεργασία, προκειμένου να προκύψει το κρέας προς εκτροφή των ανθρώπων. Επίσης, υπάρχει ένα εκπληκτικό ποσό κοινωνικής ποικιλομορφίας στον τρόπο με τον οποίο το κρέας χρησιμοποιείται, μαγειρεύεται και τρώγεται στον σύγχρονο κόσμο. Επομένως, δεν νομίζω ότι είμαστε φτιαγμένοι με την προδιάθεση να τρώμε κρέας, αλλά είναι κάτι που προέκυψε στην εξέλιξη “.

Ο Dr. Richard Leakey δηλώνει:

“Δεν μπορείς να σκίσεις τη σάρκα με το χέρι, επομένως δεν θα μπορούσαν οι πρώιμοι άνθρωποι να στραφούν προς αυτές τις τροφές, οι οποίες απαιτούν μεγάλους κυνόδοντες”

Και η Hillary Maywell της National Geographic δηλώνει ότι:

“Μερικοί πρώιμοι άνθρωποι μπορεί να άρχισαν να τρώνε κρέας από ανάγκη και ως τρόπο επιβίωσης, λόγω της οικόθεσής τους και των καιρικών συνθηκών”.

Ινδουιστικά κείμενα

Τα αρχαία Ινδουιστικά κείμενα έχουν πολλές αναφορές στην πρακτική της μη βίας σε ζώα. Το Bhagavad Gita δηλώνει:

“Κάποιος είναι αγαπητός στον Θεό, όταν δεν έχει εχθρούς μεταξύ των ζωντανών όντων, και δεν είναι βίαιος προς όλα τα πλάσματα”.

Και στο Srimad-Bhagavatam γράφει:

“Το να είσαι μη βίαιος προς τα ανθρώπινα όντα, αλλά να είσαι δολοφόνος ή εχθρός των ταπεινών ζώων, είναι καθαρά φιλοσοφία του Σατανά.”

Οι Manusmṛti, ή οι νόμοι του Manu, που χρονολογούνται οπουδήποτε πριν από 10.000 χρόνια, στις αρχές του 7900 π.Χ. και 200 μ.Χ. ανάλογα με τον μελετητή, δηλώνουν:

“Το κρέας δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τραυματισμό των ζώων … Αυτός που δεν τρώει κρέας γίνεται αγαπητός και δεν θα υποφέρει από ασθένειες. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος αμαρτωλός, από αυτόν που επιδιώκει να αυξήσει το μέγεθος της δικής του σάρκας από τη σάρκα άλλων όντων. … Έτσι, έχοντας εξετάσει καλά την αηδιαστική προέλευση του κρέατος και τη σκληρότητα, τον μαρασμό και την δολοφονία ζωντανών όντων, πρέπει ο άνθρωπος να αποφεύγει πλήρως να τρώει σάρκα ζώων».

Παλαιά Διαθήκη

Κάποτε μεταξύ 1440 και 1400 π.Χ. συντάχθηκε το εβραϊκό βιβλίο της Γένεσης, που συμπεριελήφθη και στην Παλαιά Διαθήκη. Η Γένεση 1: 29-31 δηλώνει:

“Σας δίνω όλα τα φυτά που φέρνουν σπόρους παντού στη γη και κάθε δέντρο που φέρει καρπό που αποδίδει σπόρο: Θα είναι δικά σας για φαγητό. Όλα τα πράσινα φυτά τα δίνω για φαγητό στα άγρια ζώα, σε όλα τα πουλιά του ουρανού και σε όλα τα ερπετά στη γη, σε κάθε ζωντανό πλάσμα, θα είναι δικά τους για φαγητό ».

Έτσι, στις ουτοπικές εποχές του κήπου της Εδέμ, οι άνθρωποι και τα ζώα “δημιουργήθηκαν raw vegan”.

Αυτά τα αποσπάσματα ευθυγραμμίζονται με πολλές εβραϊκές και βιβλικές προφητείες ειρήνης μεταξύ ανθρώπων και ζώων, που διατηρούν αυτή τη σχέση ως το ιδανικό.

“Η μη τραυματισμός όλων των ζωντανών όντων είναι η μόνη θρησκεία … Αυτή είναι η πεμπτουσία της σοφίας. Να μην σκοτώσει τίποτα. Όλα τα ζωντανά πλάσματα δεν πρέπει να θανατώνονται, ούτε να επιβάλουμε σε αυτά βια, ούτε να τα κακοποιούμε, ούτε να τα βασανίζουμε. Αυτός είναι ο καθαρός και αμετάβλητος νόμος. Συνεπώς, σταματήστε να τραυματίζετε και να δολοφονείτε τα ζωντανά. Όλα τα ζωντανά αγαπούν τη ζωή τους, επιθυμούν ευχαρίστηση και δεν τους αρέσει ο πόνος- δεν τους αρέσουν οι ίδιοι οι τραυματισμοί τους. Όλοι επιθυμούν τη ζωή και σε κάθε ον, η ζωή του είναι πολύ αγαπητή και πολύτιμη”.

Εποχή Asuka

Ο Ιάπωνας αυτοκράτορας Tenmu απαγόρευσε τη χρήση ζώων και την κατανάλωση άγριων ζώων, λόγω της επιρροής του βουδισμού. Η απαγόρευση αυτή ανανεώθηκε από διαδοχικούς αυτοκράτορες σε ολόκληρο τον κλασικό πολιτισμό της εποχής Asuka.

Αρχαία Ελλάδα

Στην Αρχαία Ελλάδα η διατροφή συνίστατο κυρίως από δημητριακά, λαχανικά και φρούτα, κάτι που προκύπτει από λεπτομερή και εντατική έρευνα των αρχαίων οστών.  

Μια από τις πιο συχνά αναφερόμενες αρχαίες πηγές φιλοσοφίας είναι ο Πυθαγόρας, που έζησε από το 570 π.Χ. έως το 495 π.Χ., που δίδασκε ότι όλα τα ζώα, όχι μόνο οι άνθρωποι, είχαν ψυχές. Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι η δολοφονία και η κατανάλωση ζώων σαπίζουν την ψυχή και εμποδίζουν την ένωση με μια ανώτερη μορφή πραγματικότητας. Επιπλέον, ένιωσε ότι η κατανάλωση κρέατος ήταν ανθυγιεινή και έκανε τους ανθρώπους να πολεμούν ο ένας εναντίον του άλλου. Για τους λόγους αυτούς, απείχε από το κρέας και ενθάρρυνε έντονα τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Αυτό τον καθιστά έναν από τους πρώτους ακτιβιστές υπέρ της ηθικής χορτοφαγίας – βιγκανισμού.

Ένα διάσημο ρητό που αποδίδεται στον Πυθαγόρα, αναφέρεται συχνά ως απόδειξη της έγκαιρης προάσπισης των ζώων και μιας ανατριχιαστικής πρόβλεψης του τι θα έρθει:

“Όσο ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι ο αδίστακτος καταστροφέας των κατώτερων ζωντανών όντων, δεν θα γνωρίσει ποτέ την υγεία ή την ειρήνη. Για όσο διάστημα θα σφαγιάζουν τα ζώα, θα σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Πράγματι, αυτός που σπέρνει τον σπόρο της δολοφονίας και του πόνου δεν μπορεί να αποκομίσει χαρά και αγάπη».

Ακόμη και ανάμεσα σε εκείνους που δεν ακολουθούσαν τον Πυθαγόρα, υπήρχε μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι στην αρχή της ύπαρξης του ανθρώπου, οι πρόγονοί μας ήταν αυστηρά μη βίαιοι και ότι σε αυτή την ειδυλλιακή κατάσταση του κόσμου το κυνήγι, η κτηνοτροφία, η κατανάλωση κρέατος, ακόμα και η γεωργία όπως την γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή η μονοκαλλιέργια, ήταν άγνωστη και περιττή, καθώς η γη δημιουργήθηκε με αφθονία στην τροφή. Αυτό είναι επίσης εμφανές στον κήπο της Εδέμ, όπως τον περιγράφουν οι εβραϊκές και χριστιανικές γραφές.

Το 490 π.Χ. έχουμε τη γέννηση του φιλόσοφου Εμπεδοκλή, ο οποίος διακρίθηκε ως ριζοσπαστικός υποστηρικτής της χορτοφαγίας και ειδικότερα για το σεβασμό των ζώων. Όπως ο Πυθαγόρας, ο Εμπεδοκλής πίστευε στη μετανάστευση της ψυχής, ότι οι ψυχές μπορούν να μετενσαρκωθούν μεταξύ ανθρώπων, ζώων και ακόμη και φυτών. Για τον Εμπεδοκλή, όλα τα ζωντανά όντα βρίσκονταν στο ίδιο πνευματικό επίπεδο.

Ένας άλλος εξέχων βίγκαν είναι ο Πλάτων που γεννήθηκε γύρω στα 428 ή 427 π.Χ.

Στη Δημοκρατία, ο χαρακτήρας του Πλάτωνα, ο Σωκράτης, υποστηρίζει τη μη σφαγή και κατανάλωση ζώων για λόγους ηθικής, ως πρόληψη ασθενειών στο σώμα, ως πρόληψη πολέμου και διαμάχης μεταξύ της ανθρωπότητας και ως οδηγό στην επίτευξη της ευτυχίας.

Επίσης, ο Πλάτωνας αναφέρει:

“Οι θεοί δημιούργησαν ορισμένα είδη για να αναπληρώνουν το σώμα μας … είναι τα δέντρα, τα φυτά και οι σπόροι”.

Πλατωνική Ακαδημία

Στην Πλατωνική Ακαδημία, οι σχολάρχες, οι επικεφαλείς των σχολείων, ο Ξενοκράτης και ο Πολέμων, ζήτησαν χορτοφαγία. Και στην Περιπατητική σχολή ο Θεόφραστος, ο άμεσος διάδοχος του Αριστοτέλη στήριξε επίσης θερμά την βίγκαν διατροφή.

Ο Θεόφραστος (γύρω στα 372-287 π.Χ.), Έλληνας βιολόγος, φιλόσοφος και φοιτητής του Αριστοτέλη, ισχυρίστηκε ότι η δολοφονία ζώων για φαγητό είναι σπατάλη και ηθικά λάθος. Υποστήριξε ότι ο πόλεμος πρέπει να ανάγκασε τους ανθρώπους να τρώνε το κρέας, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες που διαφορετικά θα έτρωγαν, πράγμα που μοιάζει μάλλον με την ανθρωπολογική δήλωση που ανοίξαμε για τους ανθρώπους που στρέφονται προς την κατανάλωση των ζώων από αναγκαιότητα, λόγω ανταγωνισμού ή έλλειψης. Επίσης, ο Θεόφραστος διακήρυξε ότι οι ζωικές θυσίες θυμώνουν τους θεούς και μετατρέπουν την ανθρωπότητα προς αθεϊσμό.

Παρόμοιες αναφορές συναντάμε εκτεταμένα και στα χρόνια των Φαραώ, στα γραπτά του Zeno of Citium, ιδρυτή του Στωικισμού το 334 π.Χ.. Επίσης ο Βουδιστικός αυτοκράτορας Ασόκα (304 π.Χ.-232 π.Χ.) έζησε και επέβαλε σε μεγάλο βαθμό την vegan διατροφή στο λαό του, έτσι ώστε το 206 π.Χ.- 220 μ.Χ. η δυναστεία των Χαν στην Κίνα δημιουργεί το πρώτο τοφού!!!

Στο 46 π.Χ. επιστρέφουμε στον Πλούταρχο, τον νεοπλατωνίστα ο οποίος ενέκρινε μια χορτοφαγική διατροφή και έγραψε αρκετά δοκίμια υπέρ της χορτοφαγίας, καθώς και υποστήριζε ότι τα ζώα είναι λογικά και αξίζουν την συμπόνια μας. Ιδιαίτερη σημασία έχει το δοκίμιό του σχετικά με την κατανάλωση σάρκας, στο οποίο αναπαράγει ανατομικά επιχειρήματα, παρόμοια με τους σημερινούς vegans και χορτοφάγους, όπως η αναποτελεσματικότητα του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος να χειρίζεται τη σάρκα νεκρών ζώων και το γεγονός ότι οι άνθρωποι στερούνται τα νύχια και τους κυνόδοντες, που είναι απαραίτητα για την ικανοποίηση μιας σαρκοφάγου όρεξης.

Η ίδια ερώτηση και επεξήγηση υπάρχει για τουλάχιστον 2.000 χρόνια, αλλά ακόμα δυστυχώς οι περισσότεροι στερούνται της συνειδητότητας της απλοϊκότητας του θέματος.

Στα 205 μ.Χ. ο Έλληνας φιλόσοφος Πλωτίνος δίδαξε ότι όλα τα ζώα αισθάνονται πόνο και ευχαρίστηση. Αυτή είναι η πρώτη φορά που ακούμε ξανά αυτό από τις αρχαίες γραφές Jain. Ο Πλωτίνος αποφεύγει ακόμη και φάρμακα που προέρχονται από ζώα.

O Πορφύριος, ένας ακόμη Νεοπλατωνικός φιλόσοφος, έγραψε επίσης για την ανάρμοστη δολοφονία ζωντανών όντων για φαγητό. Υποστήριξε, όπως και πολλοί άλλοι, ότι η κατανάλωση κρέατος ενθάρρυνε τη βία στο σύνολο.

Ο Πορφύριος έγραψε επίσης:

“… δεν πρέπει κανείς να χρησιμοποιήσει ούτε γάλα, ούτε μαλλί, ούτε πρόβατα, ούτε μέλι. Διότι, καθώς στερείτε από έναν άνθρωπο, παίρνοντας από αυτόν τα ενδύματά του, παρομοίως τραυματίζετε και στερείτε από ένα πρόβατο την γούνα του, κόβοντας το μαλλί. . . . Το γάλα, επίσης, δεν παρήχθη για σας, αλλά για τα νεογέννητα του ζώου που το έχει. Η μέλισσα συλλέγει επίσης το μέλι ως τρόφιμο για τον εαυτό της και όχι για εσάς, που της το κλέβετε προς δική σας ευχαρίστηση. “

Ακούγεται μάλλον απόλυτα vegan … ή όχι;

Η ιστορία λοιπόν μας διδάσκει ότι ο βιγκανισμός υπάρχει χιλιάδες χρόνια. Ακόμα και οι μονομάχοι και οι πολεμιστές στην αρχαία Ρώμη ήταν κατά κύριο λόγο χορτοφάγοι, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες. Oι Αρχαίοι Έλληνες το υποστήριξαν ως τρόπο διατροφής, για θέματα ηθικής και υγείας….το περιβάλλον δεν είχε τότε τον επίσης καθοριστικό ρόλο που έχει σήμερα για στροφή των λαών προς μια vegan διατροφή.